استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران
چکیده
به نظر می‌رسد در سالهای اخیر در فضای دانشگاه شاهد شکل‌گیری عقلانیتی هستیم که سطوح مختلف تعاملات میان مجموعهی دانشگاهیان را تحت تأثیر قرار داده است. عقلانیت ابزاری یا آنچه از آن با عنوان بازیگر خردمند یا انتخاب عقلانی یاد می‌شود، بر قرائتی اقتصادی از انسان استوار است. در این تلقی، عقلانیت چیزی جز محاسبهی سود شخصی نیست. در این تلقی انسان‌ها فقط در پی بیشتر کردن سود شخصی خویش هستند که یعنی بیشینه‌کردن درآمد، کمینه‌کردن کار و زحمت، بیشینه‌کردن فراغت و راحتی و امثال آن. نوع دیگری از این رفتار، موضوع سواری رایگان یا مجانی است که در آن برخلاف همکاری، نوعی روند مسئولیت‌ناپذیری حاکم است و فرد به بهره‌برداری از حاصل دسترس و زحمت دیگران می‌پردازد، بدون اینکه هزینهی لازم در معنای صرف وقت، تعهد، مسئولیت و انرژی را انجام داده باشد. هدف این پژوهش، تأملی انتقادی از این منظر به محیط دانشگاهی است تا امکانی برای بهبود چنین عقلانیتی فراهم شود.
